Το δημογραφικό είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η Ευρώπη, όπως επισήμανε ο Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης κ. Κώστας Καραγκούνης μιλώντας σε ένα από τα πάνελ της 7^ης Εθνικής Συνδιάσκεψης Ασφαλιστικών Διαμεσολαβητών. 

Στο συγκεκριμένο πάνελ συμμετείχαν, εκτός από τον Υφυπουργό, ο κ. Μανώλης Χριστοδουλάκης, Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ο κ. Βαγγέλης Οικονομόπουλος, Εμπορικός Διευθυντής της Groupama Ασφαλιστικής, η κα Μαρία Δασκαλάκη, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Πειραιώς και ο κ. Ηλίας Τσολάκης, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ασφαλιστικών Πρακτόρων (ΠΟΑΔ).

Ο πληθυσμός της Ελλάδας συρρικνώνεται, καθώς ενώ θα έπρεπε σε κάθε γυναίκα να αναλογούν 2,1 γεννήσεις, έχουμε μόλις 1,4. Αποτέλεσμα, από 10,8 εκατομμύρια το 2011, πέσαμε στα 10,5 εκατομμύρια σύμφωνα με την τελευταία απογραφή και το 2050 προβλέπεται να είμαστε 8,5-9 εκατομμύρια. Παρεμφερείς είναι και οι δείκτες που ισχύουν για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Το πρόβλημα του δημογραφικού όμως έχει δύο διαστάσεις, διότι εκτός από το ότι λιγοστεύουμε, γερνάμε κιόλας, δηλαδή ανεβαίνει ο μέσος όρος ηλικίας του πληθυσμού. Αυτό συμβαίνει διότι παράλληλα με την υπογεννητικότητα αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής, ζούμε δηλαδή περισσότερο. Η κατάσταση χειροτέρεψε, καθώς στα χρόνια της κρίσης έφυγαν στο εξωτερικό 600.000 νέοι, για να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Αρκετοί από αυτούς έχουν ήδη επιστρέψει, όμως για να μείνουν και να κάνουν οικογένεια θα πρέπει να παίρνουν επαρκείς μισθούς και για να γίνει αυτό πρώτος στόχος της κυβέρνησης είναι να μειωθεί η ανεργία, η οποία ήδη έχει πέσει στο 8%. Το δημογραφικό πλήττει τη βιωσιμότητα των ταμείων κοινωνικής ασφάλισης, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να καταβάλλει 16 δισ. από τον κρατικό προϋπολογισμό για να τα ενισχύει. Γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να αυξηθούν τα έσοδα του ασφαλιστικού συστήματος. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Αφ’ ενός να επιστρέψουν στη χώρα όλοι όσοι έφυγαν και για τον λόγο αυτόν η κυβέρνηση δημιουργεί κίνητρα, όπως π.χ. όποιος γυρίσει πίσω πληρώνει επί 7 χρόνια φορολογία μειωμένη κατά 50%. Επίσης για πρώτη φορά έχει συνδεθεί η φορολογική πολιτική με το δημογραφικό και για ένα ζευγάρι μισθωτών μειώνεται η φορολογική κλίμακα ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών που έχουν. 

Ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να μπουν περισσότερες γυναίκες στην αγορά εργασίας, συνδυάζοντας τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις με την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Η κυβέρνηση έχει εφαρμόσει μία σειρά από μέτρα για την ενίσχυση των νέων που θέλουν να κάνουν οικογένεια, μεταξύ των οποίων είναι το πρόγραμμα «Σπίτι μου», με άτοκα ή χαμηλότοκα στεγαστικά δάνεια σε νέους 25-39 ετών, η παροχή προστασίας της μητρότητας για 9 μήνες, το πρόγραμμα «Νταντάδες της Γειτονιάς», voucher για παιδικούς σταθμούς κ.ά.

Στην προσπάθεια αύξησης των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων έχει συμβάλει και η ψηφιακή κάρτα εργασίας, η οποία περιορίζει την αδήλωτη εργασία και αυξάνει την εισροή των ασφαλιστικών εισφορών. Ενδεικτικά ο κ. Καραγκούνης ανέφερε πως από τη στιγμή που ξεκίνησε η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας έχουν δηλωθεί 3,5 εκατομμύρια αδήλωτες μέχρι πρότινος υπερωρίες.

Την εθνική διάσταση του δημογραφικού υπογράμμισε ο κ. Χριστοδουλάκης, επισημαίνοντας ότι τη στιγμή που ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται διαρκώς, ο πληθυσμός της Τουρκίας είναι σήμερα 87 εκατομμύρια και το 2050 προβλέπεται να φτάσει στα 94. Ως εκ τούτου το δημογραφικό θα πρέπει να αναδειχθεί σε κεντρική πολιτική προτεραιότητα όλων. Οι Έλληνες θέλουν να κάνουν περισσότερα παιδιά, αλλά δεν μπορούν, λόγω του δυσβάστακτου κόστους διαβίωσης (ακρίβεια, ενέργεια, στέγαση). Για παράδειγμα το 35% του εισοδήματος των Ελλήνων ξοδεύεται για τη στέγαση, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 19,2%. Οπότε δεν είναι απορίας άξιο πως το 78% των νέων 20-29 ετών ζει με τους γονείς του και δεν σκέφτεται καν τη δημιουργία οικογένειας. Ομοίως οι Έλληνες θέλουν να αποταμιεύσουν, αλλά δεν μπορούν, καθώς στην πλειοψηφία τους δυσκολεύονται ακόμη και να βγάλουν τον μήνα με το διαθέσιμο εισόδημά τους.

Για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας είναι απαραίτητη και η διαμόρφωση κοινωνικών υποδομών, που να υποστηρίζουν πρακτικά την οικογένεια. Η αξιωματική αντιπολίτευση προτείνει να σχηματιστεί μία μόνιμη διακομματική κοινοβουλευτική επιτροπή για το δημογραφικό, κάτι που είχε κάνει ήδη από το 2017 η Φώφη Γεννηματά. Κρίσιμη και η απουσία επαρκών δημόσιων δομών εξωσωματικής γονιμοποίησης, καθώς το κόστος της είναι σήμερα εξαιρετικά υψηλό και συχνά απαγορευτικό για ένα ζευγάρι. Στις προτάσεις που κατέθεσε ο κ. Χριστοδουλάκης περιλαμβάνονται και ο μηδενισμός του ΦΠΑ στα βρεφικά είδη, η δωρεάν κάλυψη της βρεφικής και προσχολικής αγωγής, επίδομα 200 ευρώ επί τρία χρόνια στους γονείς και επέκταση του επιδόματος μητρότητας σε ελεύθερες επαγγελματίες, αγρότισσες και αυτοαπασχολούμενες. Παράλληλα πρότεινε να πάψει να εφαρμόζεται η έμμεση φορολογία οριζόντια, χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, να καταργηθεί η τεκμαρτή φορολόγηση και να τιμαριθμοποιηθεί η φορολογική κλίμακα στον φόρο εισοδήματος. Όσον αφορά τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων, θα πρέπει να αυξηθεί ο συντελεστής ανταποδοτικότητας αναπλήρωσης, διότι αυτό θα αποτελούσε κίνητρο για τους ελεύθερους επαγγελματίες να μην επιλέγουν τις χαμηλότερες κλίμακες, αλλά να καταβάλλουν υψηλότερες εισφορές, ξέροντας ότι αυτό θα επιδρά στις παροχές. Όσο για την ακρίβεια, μπορεί να περιοριστεί μόνο με μηχανισμούς ελέγχου, ιδίως σε κλάδους που χαρακτηρίζονται ως ολιγοπώλια, όπως π.χ. οι τηλεπικοινωνίες, οι τράπεζες, η ενέργεια, οι κατασκευές κ.ά.

Τις επιπτώσεις του δημογραφικού στον ασφαλιστικό κλάδο ανέλαβε να αναπτύξει ο κ. Βαγγέλης Οικονομόπουλος, ξεκινώντας από τη διαπίστωση πως η γήρανση του πληθυσμού αυξάνει το κόστος για τις ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες με τη σειρά τους αυξάνουν τα ασφάλιστρα, δυσκολεύοντας ακόμη περισσότερο την απόφαση των καταναλωτών να ασφαλιστούν. Η λύση είναι να προσελκυστούν και να ασφαλιστούν περισσότεροι νέοι άνθρωποι και για να γίνει αυτό θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να αλλάξουν οι ίδιες οι ασφαλιστικές εταιρείες τον τρόπο που λειτουργούν. Η δημιουργία ασφαλιστικών οικοσυστημάτων που δεν θα περιλαμβάνουν μόνον προϊόντα, αλλά και υπηρεσίες που θα τους δίνουν προστιθέμενη αξία.

Απέναντι στις προκλήσεις βιωσιμότητας που αντιμετωπίζουν τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης, η ασφαλιστική αγορά μπορεί να δώσει λύσεις, εάν δοθούν πραγματικά φορολογικά κίνητρα, καθώς διαθέτει φερεγγυότητα, κεφαλαιακή επάρκεια, αλλά και τεχνογνωσία, ώστε να χτίσει σύγχρονα αποταμιευτικά προγράμματα, τα οποία θα ταιριάζουν σε πολλά προφίλ πελατών και θα διασφαλίζουν ένα σημαντικό εισόδημα σε μορφή σύνταξης. «Ο ρόλος μας είναι ξεκάθαρος: να βοηθήσουμε όσο περισσότερους ανθρώπους γίνεται να ζήσουν καλύτερα και ποιοτικότερα», κατέληξε ο κ. Οικονομόπουλος.

Η κα Μαρία Δασκαλάκη τόνισε πως για να αντιμετωπιστεί το δημογραφικό είναι αναγκαίο να διαμορφωθούν οι συνθήκες που θα επιτρέπουν στις γυναίκες να τεκνοποιούν πριν τα 30 και να μην περιορίζονται μόνο στο ένα παιδί. Παράλληλα, θα πρέπει να δημιουργηθούν καινούργια ασφαλιστικά προϊόντα, που να απευθύνονται στους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας και να δοθούν φορολογικά κίνητρα στους νεότερους (π.χ. κατάργηση του φόρου επί των ασφαλίστρων και του ΦΠΑ στις υπηρεσίες υγείας) για να ασφαλιστούν.

Όσον αφορά την κακή κατάσταση των ταμείων κοινωνικής ασφάλισης, η κα Δασκαλάκη ανέφερε χαρακτηριστικά πως ένας άνθρωπος που είναι σήμερα 46 ετών δεν θα καταφέρει ποτέ να πάρει σύνταξη, διότι δεν έχουν γεννηθεί -όταν έπρεπε να γεννηθούν- αυτοί που θα πρέπει να δουλέψουν για να πληρωθεί η σύνταξή του. Άρα θα πρέπει να γίνει μία συντονισμένη προσπάθεια χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης των πολιτών, σε συνδυασμό με μία καλή συνεργασία κράτους και ασφαλιστικών εταιρειών, ώστε να μπορέσουν όσο περισσότεροι γίνεται να αποταμιεύσουν και να πάρουν σύνταξη από τον ιδιωτικό τομέα.

Ο κ. Ηλίας Τσολάκης επισήμανε πως μεταπολεμικά έχουν σημειωθεί μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα Ελλήνων προς το εξωτερικό, με πιο πρόσφατο αυτό της οικονομικής κρίσης, με αποτέλεσμα το δημογραφικό να επιδεινωθεί. Για να επιστρέψουν οι νέοι πρέπει να μπορούν να εξασφαλίσουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα, όπως άλλωστε και για να εγκαταλείψουν πολλοί άλλοι την οικογενειακή εστία και να δημιουργήσουν τη δική τους οικογένεια. Όσο για το συνταξιοδοτικό, το πρόβλημα είναι υπαρκτό και μεγάλο, οπότε ο τρίτος πυλώνας -η ιδιωτική ασφάλιση- θα πρέπει να μπει στη συνείδηση και στην καθημερινότητα των Ελλήνων και η λύση δεν έγκειται στο πόσο καλά θα μπορέσει ο ασφαλιστικός διαμεσολαβητής να πουλήσει ένα συνταξιοδοτικό προϊόν, αλλά τι φορολογικές ελαφρύνσεις θα δώσει το κράτος. Άλλωστε μέχρι το 2009 ίσχυε φορολογική ελάφρυνση 1.500 ευρώ για οποιοδήποτε ασφαλιστικό προϊόν, κάτι που ισχύει ακόμη σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ολλανδία, η Δανία και η Νορβηγία.